Санктуарий жизни, семья парафиан, сердце священника. Газета «Полымя» приглашает в Кореличи и Ворончу в духовное путешествие по костелам (фото+видео)
Карэліцкая зямля, як маці, прытуліла розныя народы, нацыянальнасці, канфесіі. Нездарма адразу два знатныя касцёлы нашага краю названыя ў гонар вялікіх жанчын – Маці Божай Нястомнай Дапамогі ў Карэлічах і Святой Ганны ў Варончы. Абедзве парафіі знаходзяцца пад духоўнай апекай айцоў-паўлінаў, якія прапаведуюць культ Багародзіцы. І нават наша знаёмства са святарамі і парафіянамі адбылося на свята Маці Божай Грамнічнай.
? Ад разбурэння да адраджэння
На ўзгорку, нібы вітаючы і бласлаўляючы кожнага, каго лёс прывёў у Карэлічы, узвышаецца Касцёл Маці Божай Нястомнай Дапамогі. Ён пабудаваны ў 1938 годзе па фундацыі графаў Жаўтоўскіх, уладальнікаў маёнтка Рута і мясцовых асаднікаў (аўт. – былых польскіх ваенных). Першым пробашчам (аўт. — кіраўніком парафіі/прыхода, настаяцелем парафіяльнага касцёла) стаў ксёндз Валерыян Пончэк. Але ў 1939 годзе жыццё храма на самым узлёце заціхла.
? Фота: К. Шастоўскі | radzima.org ; праект касцёла, каля 1935 года | be-tarask.wikipedia.org
Касцёл перажыў дзесяцігоддзі занядбання, першыя парафіяне (аўт. – прыхаджане) разляцеліся па ўсім свеце, і толькі ў 1991 годдзе пачалося адраджэнне святыні.
Самы сталы і паважаны міністрант (аўт. – чалавек, які прыслужвае святару падчас св. Імшы – літургіі) Францішак Ашурак добра памятае тыя часы, калі жыццё ў касцёле ледзь цеплілася і асірацелыя сцены стаялі ў панурай цішыні. Узгадваць мужчыне мінулае няпроста, бо, кажа, жыць без храма і падтрымкі парафіі цяжка. Але нават у тыя часы, калі вера лічылася “опіумам для народа” і ў Карэлічах не было ксяндза, бацькі Франака разам з сынам знаходзілі магчымасць кожную нядзелю маліцца. Таму ў пачатку 1990-х, пасля вяртання рэлігіі людзям, Францішак прыйшоў у ліку першых дапамагаць адраджаць святыню. Невялікай грамадой яны ўмацоўвалі дах і сцены, прыбіралі і вывозілі смецце.
Пазней сюды прызначылі ксяндза Казіміра Велікаселеца (цяпер епіскапа-памочніка Пінскай дыяцэзіі), пад духоўнай апекай якога на той момант знаходзіліся аж дзевяць прыходаў. І ўжо пад яго кіраўніцтвам пачаліся рамонт і рэстаўрацыя касцёла.
Справу ксяндза Казіміра працягнулі і іншыя святары храма, у тым ліку манахі Ордэна Паўлінаў. Яны прыйшлі ў наш край 25 гадоў таму і тым самым распачалі новую старонку жыцця парафій у Карэлічах і Варончы. Нездарма гісторыя паўлінаў цесна звязана з цудадзейным вобразам Чорнай Мадонны з манастыра на Яснай Гары ў польскім горадзе Чэнстахова. Гэта ікона ўшаноўваецца як католікамі, так і праваслаўнымі, і можа лічыцца сімвалам міру, паразумення і моцнай духоўнай падтрымкі.
Вось і з касцёлам у Карэлічах за мінулыя гады адбыўся сапраўдны цуд, і зараз ён падобны да маленькага Эдэма. Паўсюль анёлы, кветкі, прыгажосць і спакой.
Радуе вока старадаўні галоўны алтар Беззаганнага Зачацця Маці Божай, прывезены сюды з нягневіцкай царквы некалькі гадоў таму. Наогул, гаворка ідзе пра надзвычайны выпадак. Храм у вёсцы Нягневічы першапачаткова была каталіцкім касцёлам, але пасля паўстання Кастуся Каліноўскага ў 1863-1864 гадах уладамі быў пераведзены ў праваслаўную царкву. На шчасце, алтар захаваўся і сёння з’яўляецца архітэктурнай дамінантай унутранага ўбранства касцёла ў Карэлічах. Інтарэс выклікаюць і дзве алтарныя кампазіцыі: злева знаходзіцца алтар з іконаю Маці Божай Нястомнай Дапамогі, над ім — абраз Найсвяцейшага Сэрца Пана Езуса, справа размешчаны алтар з абразом святога Паўла Першага Пустэльніка, а над ім — абраз святога Казіміра, Апекуна Гродзенскай дыяцэзіі. З бакавых сцен на вернікаў паглядаюць святыя евангелісты Мацвей, Марк, Лука і Ян.
Але, каб спасцігнуць сапраўднае хараство карэліцкага касцёла, зразумець яго душу, недастаткова прачытаць пра гэта, а лепш завітаць на набажэнства. Як пашчасціла нам, калі ў святле запаленых у гонар Маці Божай Грамнічнай свечак, у гуках хвалебных гімнаў і шчырых малітваў, карэліцкая святыня падарыла кожнаму прысутнаму нязгасную надзею на лепшае.
Адзначым, што на працягу года ў касцёле ў Карэлічах ладзяцца ўрачыстасці ў гонар святога Паўла Першага Пустэльніка так званыя “Павэлкі” (15 студзеня), іконы Маці Божай Нястомнай Дапамогі (27 чэрвеня) і Чэнстахоўскай іконы Маці Божай (26 жніўня). У варанчанскім касцёле 26 ліпеня адбываецца традыцыйны адпуст святой Ганны, на які з’язджаюцца вернікі з розных куточкаў нашай Радзімы.
? Варанчанская святыня
…Імша ў Варончы пачалася крыху пазней назначанага часу. Парафіяне вельмі сумавалі па ксяндзу Ежы ў час яго водпуску і цяпер дзяліліся з айцом надзённым і патаемным. Дух усеагульнай прыязнасці і цеплыні напаўняў храм. А гэтай святыні ёсць што ўспомніць.
Першы касцёл у Варончы быў пабудаваны ў 1766 годзе па фундацыі Панятоўскіх з дрэва, асвечаны пад тытулам Найсвяцейшай Тройцы і знаходзіўся пад апекай айцоў місіянераў з ордэну езуітаў. Пазней на ўскраіне вёскі ў комплексе сваёй сядзібы Юзаф Несялоўскі заклаў новы мураваны касцёл, асвечаны ў 1809 годзе пад тытулам святой Ганны – заступніцы жанчын-парадзіх, маці святой Марыі і бабулі Пана Езуса. Да храма адносілася і пабудаваная на мясцовых могілках у 1837 годзе генералам Кабылінскім драўляная капліца.
? Фота: Т. Барэці, каля 1900 года; гравюра, каля 1878 года | howlingpixel.com
? Фота: каля 1914 года | howlingpixel.com; Ян Булгак, каля 1911 года | be-tarask.wikipedia.org
? Фота: ywi | forum.awd.ru; Арцём Аблажэй | radzima.org
? Фота: К. Шастоўскі | radzima.org , Futureal | howlingpixel.com
? Фота: Кузіч Мікола | radzima.org
З касцёлам звязаны лёсы знакамітых людзей. Тут хрышчоныя Ян Чачот і каханая Адама Міцкевіча – Марыля Верашчака, якая ўзяла ў варанчанскім храме шлюб з графам Ваўжынцам Путкамерам. Каля святыні знаходзяцца магілы Булгакаў. А ў крыпце былі пахаваныя Несялоўскія і Верашчакі.
У ХХ стагоддзі, у пасляваенны час, ад касцёла і капліцы засталіся руіны. Адраджэнне пачалося толькі ў 1989 годзе. А ў 1995 годзе касцёл быў рэкансэкраваны (аўт. – зноў асвечаны біскупам) пад гістарычным тытулам святой Ганны.
Сёння храм агульнымі намаганнямі парафіян і святароў паўстаў ва ўсёй сваёй велічы. Галоўны алтар упрыгожвае абраз святой Ганны з маленькай Дзевай Марыяй на руках, у бакавых алтарах размешчаны: злева — Чэнстахоўскі абраз Дзевы Марыі, справа — фігура святога Антонія.
Парафіянін Мікалай Лопух усім сэрцам прывязаны да касцёла, а з нядаўніх часоў – і сямейнымі вузамі. Яго сын Уладзімір абраў шлях манаха-паўліна і зараз будзе на працягу 7 гадоў вучыцца на святара. Гэта значыць упершыню да нашых парафіян прыйдзе несці паслугу ксёндз-зямляк. Малодшы сын Мікалая Уладыслаў таксама прыслужвае падчас св. Імшы. Для бацькі гэта вялікі гонар, бо з дзяцінства касцёл для яго – асаблівае святое месца. Яго бабуля спявала ў храме, такі талент мае і сам мужчына, яго голас нават ёсць у дакументальный стужцы пра Варончу “Край светлых мрояў”. Успамінае Мікалай і пра тое, як доўга іх касцёл стаяў разбураны, паездкі сям’і на св. Імшу ў баранавіцкую вёску Сталовічы і ў Навагрудскую Фару, а таксама доўгія гады аднаўлення храма.
Не забыць няпростую дарогу адраджэння святыні і прадстаўніцы касцёльнага камітэта Чаславе Хілевіч. Яна паходзіць з веруючай сям’і, дзе ніколі не адхіляліся ад касцёла. Жанчына пераехала ў Варончу ў 1968 годзе з Дзятлаўшчыны і на месцы храма пабачыла толькі адну сцяну, парослую бярозамі. Але на шчасце ў парафіі з’явіўся ксёндз Антоні Дзям’янка (цяпер біскуп Пінскай дыяцэзіі), які і распачаў рэстаўрацыю святыні. Пакуль ішла будоўля (гадоў пяць, напэўна), людзі маліліся на могілках пры магілах Верашчакаў. З цягам часу тут узвялі капліцу. А калі адкрыўся касцёл, то ўсе набажэнствы перамясціліся ў храм.
Але працы не спыніліся, і зараз убранства святыні пастаянна абнаўляецца. Так па ініцыятыве айца Ежы і пры дапамозе парафіянаў з’явіўся ўнікальны ў сваім родзе драўляны алтар. Але нязменным застаецца пачуццё еднасці і брацкага пляча ў варанчанскай парафіі.
? Сэрца святара – сэрца храма
І ўсё ж не архітэктура альбо аздабленне робяць касцёл месцам Божым, а, у першую чаргу, дружная духоўная сям’я вернікаў і святароў. Сёння парафіян у Карэлічах прыкладна 140, у Варончы – крыху больш за 100.
Парафіяне з падзякай ўспамінаюць ксяндза Тадэвуша Маркевіча, які працаваў на Карэліччыне з 1992 да 1993 года і працягваў адраджэнне парафіі.
Вялікай радасцю для тутэйшых католікаў стаў прыход на беларускую зямлю ў 1993 годзе Ордэна Паўлінаў. Ён афіцыйна зацверджаны ў Венгрыі яшчэ напачатку XIV стагоддзя і названы ў гонар святога Паўла Першага Пустэльніка, які служыў Богу ў ІІІ стагоддзі ў егіпецкай пустыні Тэбаіда.
Аднымі з першых паўлінаў у Беларусі сталі айцец Войцех Вішнеўскі, які паслугоўваў у вёсцы Новы Двор Шчучынскага раёна, і айцец Марэк Смэя, звязаўшы духоўнае жыццё з Карэлічамі, Варончай і Міром. З 2000 да 2007 года тут працаваў айцец Януш Вітоўскі.
Ужо многіх з іх няма ў жывых, але іх любоў і самаахвярнасць засталіся ў сэрцах людзей. Нездарма іх імёны занесены на мемарыяльныя дошкі пры ўваходзе ў карэліцкі касцёл.
Сёння святароў з Ордэна Паўлінаў на Карэліччыне двое: айцец Ежы Саковіч і айцец Ануфрый Альховік. Але з нагоды 25-годдзя прыбывання Ордэну Паўлінаў у Беларусі Бог адарыў новымі пакліканнямі. Былі прынятыя брат Уладзімір Лопух з Варончы і брат Ігар Філінаў з Жодзіна. Таксама сваю паслугу распачаў айцец Леанард Адушкевіч у Гомелі. Акрамя гэтага ў духоўнай семінарыі ў Кракаве вучыцца ўраджэнец Ваўкавыска брат Сяргей Калюта.
Айцец Ежы родам са Шчучынскага раёна. У свой час ён стаў першым манахам-паўлінам з Беларусі, атрымаў адукацыю ў Польшчы, там жа напачатку служыў. Апошнія 14 год яго жыццё неад’емна звязана з карэліцкай зямлёй. Айцец Ежы шчыра захапляецца жывой верай нашых людзей, іх чуласцю, міласэрнасцю і спагадлівасцю. І называе абодва касцёлы “санктуарыем жыцця” (аўт. – асаблівае святое месца), якія ніколі не пакідае Божая ласка. Менавіта ён прычыніўся да грунтоўнага рамонту і ўпрыгожвання карэліцкай і варанчанскай святыняў. Дзякуючы яго веры і намаганням, парафія існуе і дынамічна развіваецца, а храмы займаюць пачэснае месца сярод помнікаў архітэктуры Карэліцкага раёна.
Духоўны лёс прывёў айца Ануфрыя ў наш край у 2017 годзе адразу пасля святарскага пасвячэння на Яснай Гары ў Чэнстахове. Сам ён родам з Мінска, вучыўся ў Вышэйшай духоўнай семінарыі на Скалцы ў Кракаве.
Будні святароў – гэта не толькі малітвы, споведзі і правядзенне св. Імшы, а найперш няспынны клопат пра парафіян і дабрабыт касцёла. Пры храме ў Карэлічах дзейнічае нядзельная школа, курсы польскай мовы, невялікі хор, Брацтва Святога Ружанца і Брацтва Апостальства дапамогі душам чысцовым.
Ёсць у айцоў-паўлінаў і заняткі для душы. Ксёндз Ежы любіць кветкі і братоў нашых меншых – пры кляштары жыве сабака Рыкі. Ксёндз Ануфрый з задавальненнем праводзіць час у архівах, цікавіцца гісторыяй Карэліччыны і ўжо сабраў немала рэдкіх дакументаў і фотаздымкаў.
Хай такое паяднанне гісторыі і сучаснасці, духоўнага і свецкага стане плённым і прынясе ўсім нам святло паразумення, радасць новых адкрыццяў, моц веры і гонар за малую радзіму. А карэліцкая зямля будзе і надалей для кожнага ўтульнай матчынай хатай пад заступніцтвам магутных святых.
Марына КАЗЛОВІЧ
Фота і відэа аўтара
Здымкі з квадракопцера: Юрый Гейзераў
Шчырая падзяка айцу Ануфрыю Альховіку за дапамогу ў падрыхтоўцы матэрыяла??
►►Таксама прапануем прачытаць пра вандроўкі:
? «Райца открыла журналистам газеты «Полымя» древние книги Кореличского Эдема (фото+видео)»
? «Гайда ў Мір з газетай «Полымя» на летні ўік-энд у Мікалаеўскім касцёле! (фота+відэа)»
